Solunumun sıklığı ve derinliği, genelde gerçekleştirilen eyleme göre, herhangi bir çaba göstermemize gerek kalmadan vücudumuz tarafından otomatik olarak ayarlanır. Bununla birlikte solunumun bilinçli olarak da kontrol edilebilmesi mümkündür. Gebelikte kadın vücudunda değişen birçok şey gibi, solunum da değişikliğe uğrar. Böylelikle anne adayının ve bebeğin ihtiyaçlarının karşılanması için daha fazla oksijen sağlanır. Oluşan bu uyuma ek olarak, doğum sırasında gevşemeyi kolaylaştırmak, kaygıyı azaltmak ve artan oksijen ihtiyacını etkin bir şekilde karşılamak için solunum egzersizleri yapılması önerilir. Doğum sırasında solunuma odaklanmak, gevşemeyi kolaylaştırır ve kasılmalarla daha kolay başa çıkmayı sağlar. Solunum egzersizleri, rahmin oksijenlenmesini arttırır ve rahim kasılmalarıyla oluşan ağrının en aza inmesini sağlar.

Doğum öncesi dönemde, solunum egzersizleri sırt üstü yatma, uzun oturma ve çengel pozisyonları gibi gevşemeyi sağlayacak pozisyonlarda yapılır. Bu egzersizler mutlaka doktor kontrolünde ve fizyoterapist rehberliğinde yapılmalıdır. Egzersiz süresinin ve sıklığının her gebe için özel olarak planlanması gerekir.

Solunum egzersizleri; (A) Derin solunum egzersizi (B) Yüzeysel solunum egzersizi (C) Üfleme biçimindeki solunum egzersizi olarak üçe ayrılır. Şimdi sıra ile bu egzersizlerin yararlarına, nasıl yapıldığına ve yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlara bakalım.

 

A.     DERİN SOLUNUM EGZERSİZİ

Günlük hayatımızda kullandığımız solunum ritmi dakikada on iki kez nefes alıp verme şeklindedir. Yaklaşık solunum hacmi ise yarım litre civarındadır. Doğumda kullanılacak derin solunumla birlikte normalden daha az sıklıkta ve daha yüksek hacimde nefes alıp verme sağlanır.

Neden derin solunum?

Derin solunum ile doğum sırasında;

·        Anne adayının nefes alma sırasında harcadığı enerji azalır

·        Kanın oksijenlenmesi daha yüksek seviyelere çıkar

Ayrıca özellikle gebeliğin ilerleyen dönemlerinde ortaya çıkan nefes darlığı, diyaframla yapılan solunum egzersizi ile azaltılabilir.

Derin solunum nasıl yapılır?

Derin solunum diyafram isimli kas kullanılarak gerçekleştirilir. Diyafram göğüs kafesi ile karın organlarını ayıran, içinde kas dokusu bulunan zarımsı, kubbe şeklinde bir organdır.  Karın solunumu yapıldığında, yani soluk alınırken karın şişirildiğinde diyafram çalıştırılır. Bu solunum şeklinde, dakikada yedi sekiz kez, ritmik ve derin nefes, burundan yavaşça alınır ve daha uzun sürede ağızdan dışarı verilir. 

Diyaframla yapılan solunum egzersizinde amaç, anne adayının diyaframı ve diyafram solunumunu kavraması ve doğum sırasında gerektiğinde bu solunumu yöntemini kullanmasıdır. Ayrıca derin solunum egzersizi, gebe kaygı duyduğu zamanlarda rahatlıkla kullanılabilir. Aslında kaygının yüksek olduğu psikiyatrik rahatsızlıklarda, kaygı ile baş etmede de başarı ile kullanılan bir yöntemdir.

Egzersizler:

Egzersizler, yemeklerden en az iki saat sonra, başlangıçta kısa sürelerde yapılır. Anne adayının tahammülü arttıkça daha uzun sürelerde yapılması uygundur. Egzersiz süresi ve sıklığının her gebe için özel olarak planlanması gerekir. Her gebe için uygulanabilecek sabit bir şablon bulunmamaktadır.

Ø      Anne adayı baldır ve karın kaslarının gevşemesini sağlamak için kalça ve dizlerini bükerek yatar,

Ø      Üç dört kez normal biçimde soluk alıp verir,

Ø      Gebe, egzersiz sırasında aktiviteyi takip edeceği elini (esas el) diyaframını takip etmek amacı ile karnının üzerine koyar,

Ø      Diğer elini (yardımcı el) göğüs kafesinin orta kısmına koyar,

Ø      Yavaşça burnundan soluk alır,

Ø      Soluk alırken dikkatini esas ele verir ve eli yukarı yükselmelidir,

Ø      Pasif elin altında fazla bir hareket olmamalıdır,

Ø      Üst göğüs solunum sırasında gevşek tutulur.

Yapılmaması gerekenler;

Ø      Derin solunum ardışık olarak yapılmamalıdır.

Ø      Zorlayarak ve çok uzatarak nefes verme yapılmamalıdır.

B. YÜZEYSEL SOLUNUM EGZERSİZİ

Doğumda kullanılacak yüzeysel solunum, dakikada otuz-kırk kez yapılan, az hacimli ve sık nefes alıp vermedir. Yüzeysel solunumda derin nefes alınmaz ve nefes verilirken nefesin bir kısmı akciğerlerde tutulur. Yüzeysel solunum, doğum sırasında ağrının çok arttığı zamanlarda derin solunuma yardımcı olarak kullanılır.

Yüzeysel solunum nasıl yapılır?

Derin bir başlangıç nefesinin ardından anne bir noktaya odaklanır ve dakikada 30-40 kez soluk alıp verir. Bu şekilde en az bir dakika nefes alınıp verildikten sonra derin bir nefesle egzersize son verilir. Bu teknik “sesli solunum” olarak da bilinmektedir. Bu solunum tipi bir köpek yavrusunun nefes nefese kalması şekline benzetilir. Nefes vermeye “hii” ya da “hoo” sesleri eşlik edebilir. Yüzeysel solunumda karın kasları kullanılmaz. Solunum üst göğüs kasları kullanılarak gerçekleştirilir.

Yüzeysel solunum egzersizi

Yüzeysel solunum egzersizi anne adayının diyafram solunumu ile baş edemediği daha şiddetli doğum sancılarını hafifletmek için önerilir. Yüzeysel solunum, doğum ağrıları sırasında dikkatin başka yöne çekilmesinde ve gereksiz enerji kaybının önlenmesinde faydalıdır.

Egzersiz

Solunum egzersizlerinin gebelik döneminde birlikte yapılması önerilir. Çünkü doğum esnasında kullanımları birlikte olacaktır. Bir sonraki bölümde egzersizlerin doğumda nasıl ve hangi sıra ile kullanılacağını görebilirsiniz. Egzersizin, yemeklerden en az iki saat sonra, başlangıçta kısa sürelerde, anne adayının alışmasıyla birlikte daha uzun sürelerde yapılması gerektiği unutulmamalıdır. Egzersiz süresi ve sıklığının her gebe için özel olarak planlanması gerektiği de akıldan çıkarılmamalıdır.

·             Yüzeysel solunum egzersizinde nefes ağızdan alınıp ağızdan verilir.

·             Egzersize normal solunum ile başlanır.

·             Normal solunumun ardından yavru köpek solunumuna benzer şekilde, dakikada 30–40 defa, hızlı ve düşük hacimli nefes alınıp verilir,

·             Nefes dışarı boşaltılırken karın kaslarının kullanmamasına özen gösterilir,

·             Nefes dışarı verilirken bir el karın kaslarının üzerine konarak karnın hareket etmediği kontrol edilir.

·             Eğer karın kaslarında hareket hissedilirse solunum hemen durdurulup başa dönülmelidir.

·             Egzersiz normal solunumla bitirilir.

 

Bu egzersizde dikkat edilmesi gereken, hızlı nefes alıp verilirken solunumun kesinlikle derin yapılmamasıdır. Eğer derin ve hızlı bir solunum yapılırsa kandaki karbondioksit oranı düşer ve bayılmalar oluşur. Bunun kontrol edilmesi için, gebe egzersizi yalnız yapmamalıdır. Eğer baygınlık hissi ve baş dönmesi oluşursa gebe bir kese kâğıdının içine soluk alıp vermelidir. Bu yöntemle gebenin kanında oksijen miktarının çok fazla artmaması ve karbondioksit miktarının çok fazla düşmemesi sağlanır.

C. ÜFLEME TİPİ SOLUNUM EGZERSİZİ

Üfleme tipi solunum doğum eylemine geçiş fazında gerekecektir. Bebeğin doğum kanalında aşağıya doğru hareketi ile kalın bağırsağın son kısmında bir basınç oluşur ve her bir rahim kasılması ıkınma hissine neden olabilir. Eğer anne adayı rahim ağzı tam açılmadan yani doğumun ikinci devresinden önce ıkınırsa rahim ağzında yırtılabilir. Bu aşamada üfleme tipi solunum modeli uygulanarak bu sorunun önüne geçilir.

Üfleme tipi solunum egzersizi için yüzeysel tip solunum egzersizindeki prensipler geçerlidir. Tek fark bu egzersiz modelinde nefesin sanki bir mumu üfler gibi dışarı verilmesidir.